روایتی تکان دهنده از ازدواج کودکان در ایران

جیم/ «دو هزار کودک مطلقه در کشور وجود دارد» تیتر خبری بود که از چند روز پیش دست به دست می چرخید و حیرت و نگرانی عمومی را برمی انگیخت. دو هزار کودک 13 تا 14 سال در کشور ما هستند که یا مطلقه شده اند یا بیوه! حتما شما هم مثل من بعد از خواندن این خبر از خودتان پرسیده اید: «مگر این کودکان چند سالگی ازدواج کرده اند که در 13 سالگی طلاق گرفته اند؟» یا «شوهر این دختربچه ها چند ساله بوده اند که حالا فوت کرده اند، در حالی که همسران شان 13 سال دارند؟». اما داستان وقتی ترسناک می شود که بدانید این دو هزار نفر تنها کسانی هستند که ازدواج شان به ثبت رسیده و تعداد زیادی از این ازدواج ها، علی الخصوص در نیمه جنوبی کشور؛ غیرقانونی صورت می گیرد. برخی از این کودکان خود مادر کودکان دیگری هستند که حالا بعد از طلاق یا فوت همسر علاوه بر معیشت خود، بار مسئولیت یک نفر دیگر هم بر روی دوش شان افتاده است. آمار بالای ازدواج کودکان، آمار طلاق بالاتر ایران با اینکه کنوانسیون حمایت از حقوق کودکان که می گوید «ازدواج زیر 18 سال ممنوع» را امضا کرده است، در عمل این طور آن را نادیده می گیرد. در سال 92، 5درصد زنان ازدواج کرده، دختران زیر 15 سال بودند. در وهله اول شاید درصد کمی به نظر بیاید، اما همین 5درصد مساوی 31هزار دختر بچه است. از سوی دیگر در هر سال حدود 800 دختر 10 تا 14 ساله و 15 هزار دختر 15 تا 19 ساله طلاق گرفته اند، یک آمار تکان دهنده. فقر، اعتیاد، باورهای سنتی غلط از سوی خانواده ی ضعیف مهم ترین عامل به وجود آمدن این مسئله است. به ازدواج کودکان پایان دهید بر اساس قانون مدنی ایران، حداقل سن برای ازدواج دختران و پسران به ترتیب، 13 و 15 سال است و اگر قرار باشد کسی با کمتر از سن تایین شده ازدواج کند به اجازه ی ولی و تشخیص دادگاه صالح نیاز دارد، که متاسفانه این نوع ازدواج ها اغلب در مناطقی صورت می گیرد که افکار و عقاید خانواده در سطح همان جامعه است. البته امروز مصلحت اندیشی طفل هم به این شرایط اضافه شده است که به نظر نمی رسد مصلحت اندیشی یک کودک زیر 13 سال منطقی به نظر بیاید! به این ترتیب نتیجه چیزی نخواهد شد به غیر از هزاران کودکی که در کودکی بیوه شده اند، طلاق گرفته اند و درحالی که خود هنوز نیازمند محبت و حمایت مادر هستند، مادر شده اند. کمیته ی حقوق کودکان سازمان ملل، در اسفند سال 94 از جمهوری اسلامی ایران خواست تا این قانون را اصلاح کند اما همچنان این قانون نه تصویب شده، نه منتفی. برخی از مراجع تقلید همچنان مخالف بالا بردن سن ازدواج هستند. بعضی مثل مینو اصلانی که سمت ریاست بسیج جامعه زنان را برعهده دارد، بالا بردن سن ازدواج و حتی اذن پدر در ازدواج دختران را «جنگ با خدا» نامیده است. اما از سویی دیگر آیت الله مکارم شیرازی با افزایش حداقلی سن ازدواج موافقت خود را اعلام کرده اند. طیبه سیاوشی، فاطمه ذوالقدر، فاطمه حسینی و ریحانه قاسمی که از اعضای فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی هستند، چند روز اخیر با مطرح کردن موضوع و عواقب آن طرح «اصلاح سن ازدواج» را به مجلس ارائه کرده اند. آسیب های ازدواج زودهنگام فاصله ی رویایی کودکانه که با لباس عروس درآمیخته است با حقیقتی که پشت یک ازدواج قرار دارد، زمین تا آسمان است. دختران زیادی با همین لباس رویایی از پشت نیمکت های مدرسه برداشته می شوند و سر سفره ی عقدی قرار می گیرند که هنوز برای آن آمادگی ندارند. گرایلی ازجمله فعالان حوزه زنان اینگونه می گوید که عموم این ازدواج ها در خانواده هایی با مشکلات اقتصادی صورت می گیرد و به میل خود دختران نیست، همین امر باعث می شود که فرد از تحصیل باز بماند و بعد از رسیدن به بلوغ فکری به طلاق فکر کند. ازدواج زود هنگام به علت عدم توان جسمی و بچه دار شدن ضررهای بسیاری مثل مرگ در هنگام زایمان، افسردگی، نبود توان تربیتی و به طور کل آسیب های بسیار فرزندآوری برای دختران کمتر از 18 سال در پی خواهد داشت. در شرع سن تکلیف دختران 9 سال است اما بین سن تکلیف و بلوغ تفاوت بسیاری است که متاسفانه هنوز افراد زیادی به آن بی اعتقادند. گزارش «روزنامه خراسان» از ازدواج کودکان در سیستان و بلوچستان نازخاتون؛ مادر 12 ساله! «نازخاتون» یکی از صدها دختری است که در سن کم به عقد مردی درآمده که از او 25 سال بزرگ تر است.در خانه باز است، وارد می شوم. بوی عجیب و تندی به مشام می رسد بویی که نه شبیه بوی نان است و نه شبیه بوی غذا. حیاط خانه اتاق های زیادی دارد و در هر اتاق یک خانواده زندگی می کنند.پرده را کنار می زنم و وارد اتاق می شوم. دو کودکی که روی زمین نشسته اند از جایشان بلند می شوند و به من تعارف می کنند.«نازخاتون» یکی از صدهادختری است که در سن نامناسب ازدواج کرده است. ازدواج با مردی که نه او را می شناخته و نه علاقه ای به او داشته است. او اکنون با 12 سال سن صاحب فرزندی یک ماهه است. نازخاتون یک سال پیش برای کم شدن یک نان خور از سفره پدر در 11 سالگی ازدواج کرد.او می گوید: در کوچه مشغول بازی با خواهرهایم بودم که مادرم من را صدا کرد و گفت تو باید ازدواج کنی. من که حق حرف زدن روی حرف پدر و مادرم را نداشتم، به اجبار سرسفره عقد نشستم.نازخاتون غذا درست کردن و شوهرداری را در 11 سالگی و در حالی که مجبور بود از عروسک هایش جدا شود از مادرشوهرش آموخته بود.او می گوید: پس از این که پسرم به دنیا آمد جای عروسک هایم پر شد. از او مانند عروسک هایم نگهداری کردم او را می شستم، لباس هایش را عوض می کردم، شیرش می دادم و ... کنارش دختر کوچکی نشسته است. «حکیمه» هم 9 ساله است و برای بازی با نازخاتون به خانه اش آمده. او دخترعموی نازخاتون است. حکیمه هم چندماهی است که مانند نازخاتون از روی ترس و اجبار با پسرعمویش ازدواج کرده است.رفتارش هیچ شباهتی به زنان ازدواج کرده ندارد، او همچنان غرق در دنیای کودکانه اش است.نازخاتون می گوید:پدر حکیمه 5سال پیش فوت کرد و پدرم سرپرستی آن ها را برعهده گرفت. صدایش می کند: «حکیمه سرت را نشان بده»، حکیمه چادرش را کنار می زند. جای بخیه های روی سرش به راحتی قابل دیدن است.دوباره چادرش را جلو می کشد و بدو بدو می رود سمت خانه اش. نازخاتون درباره حکیمه توضیح می دهد: 5 ماه است که ازدواج کرده. پدرم به دلیل آن که حاضر به ازدواج با برادرم نمی شد سرش را به دیوار کوبیده است.شوهر حکیمه 23 سال از او بزرگ تر است و او اکنون زن سوم پسرعمویش است. او اکنون با سایر زن های شوهرش در یک خانه زندگی می کند.نازخاتون، دخترکی است با بچه ای یک ماهه. طبقه بالا، همسایه بغلی اش، کوچه روبه رویی اش، پر است از دختران و زنانی که وقتی کودک بودند، وقتی هنوز باید بازی های کودکانه می کردند، وارد بازی جدی زندگی شدند. چرا و چگونه باید ازدواج کودکان را متوقف کرد؟ در حال حاضر ازدواج دختران زیر 13 سال با اذن پدر جایز است؛ که می بایست قیدی در قانون در نظر گرفته شود تا پدرانی که واجد شرایط و صلاحیت نیستند نتوانند از این بند قانونی استفاده کنند. چرا که طبق شواهد پدرانی که دچار اعتیادند و یا مشکلات اقتصادی دارند، صلاحیت ندارند و چنانچه علما و فقها با اصلاح سن ازدواج موافقت کنند؛ می توان قانون را برای حل معضلات جامعه اصلاح کرد. تحقیقات جامعه شناسان نشان می دهد ازدواج زیر سن قانونی ناهنجاری طلاق را در پی دارد و به همین علت اصلاح قوانون ازدواج در دستور کار قرار گرفته است. با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید